قضیه »انسان انسان است« چه نوع قضیه‏اى است؟ چرا؟

 حمل در قضیه حملیه بر دو قسم است: یکى حمل اولى ذاتى، و دیگرى حمل شایع صناعى. حمل اولى ذاتى آن است که در آن موضوع و محمول هم به حسب وجود خارجى و هم به حسب مفهوم ذهنى (به حسب مفهوم و مصداق) یکى هستند؛ یعنى موضوع و محمول از هر جهت عین هم اند، مانند »انسان انسان است« و »درخت درخت است« و »انسان بشر است«.
این نوع حمل، مفید علم تازه‏اى نیست و حملى کاملاً ضرورى و بدیهى است. به همین جهت گاه از آن چه تعبیر مى‏کنند که »حمل شى‏ء بر نفس ضرورى است«. گاهى ممکن است کسى فکر کند یک چیز از خودش سلب مى‏شود. براى ارشاد و تنبّه به چنین فردى از حمل اولى استفاده مى‏شود.
علت تسمیه این حمل به اولى ذاتى آن است که اولاً این نوع حمل، اولى الصدق و الکذب است، ثانیاً تنها در ذاتیات جارى مى‏شود.
حمل شایع صناعى حملى است که موضوع و محمول آن از حیث مفهوم مغایر باشند ولى از لحاظ وجود خارجى و مصداق متحد و یکى باشند، مانند: »انسان حقیقت جو است« و آهن هادى الکتریسیته است« و »آهن در هواى مرطوب زنگ مى‏زند«. وجه تسمیه این حمل و شایع صناعى آن است که در علوم و صناعات این گونه حمل شایع و متداول است. (1)
پاورقى:
1 - دکتر محمد خوانسارى، منطق صورى، ج 2، ص 60، محمد رضا، المنطق، ص 95.